Cumhuriyet'in Hukuki İlan Süreci

Türkiye Büyük Millet Meclisi, 29 Ekim 1923 tarihinde tarihi bir oturum gerçekleştirdi. 364 sayılı "Teşkilâtı Esasîye Kanununun Bazı Mevaddının Tavzihan Tadiline Dair Kanun" ile anayasanın 1, 2, 4, 10, 11 ve 12. maddeleri değiştirildi. Bu değişiklikle, devletin hükümet şekli resmen cumhuriyet olarak belirlendi. Oturuma katılan 158 milletvekilinin tamamının lehte oyu ile cumhuriyet hukuken ilan edilmiş oldu.

Mecliste Yaşanan Tarihi Anlar

Değişiklik tasarısının görüşmeleri sırasında Konya Milletvekili Eyüp Sabri Efendi, yaptığı konuşmada önemli bir tespitte bulundu: "Bizim hükümetimiz bugün cumhuriyet olmuyor, teşekkül ettiği günden beri cumhuriyet olmuştur" diyerek, yapılan işlemin aslında bir 'ad koyma' olduğunu vurguladı.

Afyonkarahisar Milletvekilinden Coşkulu Okuma

Tasarının maddelerinin oylanmasına geçildiğinde, Afyonkarahisar Milletvekili Kâtip Ruşen Eşref Bey, birinci maddeyi okumak için söz aldı. "Hakimiyet bilâ kayd ü şart milletindir. İdare usûlü halkın mukadderatını bizzat ve bilfiil idare etme esasına müsteniddir. Türkiye Devleti'nin şekli hükümeti Cumhuriyettir" ifadelerini, özellikle "Cumhuriyet" kelimesini daha gür bir sesle ve üzerine basarak okudu. Bu an, mecliste büyük bir coşkuya neden oldu.

Milli Şair Mehmet Emin Yurdakul'un Tarihi Konuşması ve Duası

Anayasanın 2. maddesinin görüşülmesi sırasında söz alan bir diğer Karahisar

• ı Şarki (Şebinkarahisar) Milletvekili, Milli Şair Mehmet Emin Yurdakul oldu. Yaptığı son derece anlamlı konuşmada, cumhuriyetin ilanının manevi boyutuna dikkat çekti:




"On dört asır sonradır ki, ey arkadaşlar, Allah, yine böyle bir ilahi hükümet kurdurmak, ikinci bir mucizesini yaptırmak için en müntehap (seçkin), en büyük bir milleti intihap etmiştir; bu millet Türk Milletidir."




Mehmet Emin Efendi, konuşmasını bir dua ile tamamladı: "Ben, bu ihtiyar arkadaşınız, bu hükümetin temellerinin arzın temelleri kadar sağlam olmasını isterim... Bu hükümetin hak ve adalet güneşinin büyük ve küçük bütün caniplere, zayıf ve kuvvetli bütün alınlara nurunu saçmasını isterim." Meclisten "amin" sesleri yükseldi.




Mecliste Yaşanan Coşku




Milli Şair, son olarak "Cumhuriyetin ruhu önünde tazimen kıyam ederek, saygıyla ayağa kalkarak, üç kere 'Yaşasın Cumhuriyet' diye hükümetimizi taziz etmelerini muhterem arkadaşlardan temenni eylerim" çağrısında bulundu. Bu davet, meclis üyelerini ve localardaki davetlileri ayağa fırlattı ve salonu "Yaşasın Cumhuriyet" sesleri inletti.




Cumhuriyet Tarihinde Afyonkarahisar'ın İzleri




Cumhuriyet'in ilanı sırasında meclise coşku ve anlam katan iki önemli isim de Karahisarlı milletvekilleriydi. Afyonkarahisar Milletvekili Ruşen Eşref Bey'in cumhuriyet kelimesini coşkuyla okuması ve Karahisar

• ı Şarki Milletvekili Mehmet Emin Yurdakul'un tarihi konuşması ve duası, o tarihi güne damgasını vuran anlar oldu.